بررسی اعراب قرآن در مجمع البیان آیه 30 تا 70 سوره بقره

مرحوم طبرسی صاحب تفسیر شریف مجمع البیان با اندیشه های شگرف و دقیق، اعتقادات کلامی خود را از لابه لای علوم و فنون مختلف قرآنی، از جمله تجزیه و وجوه مختلف نحوی به روشنی بیان کرده است. این دریافت های نحوی که منجر به ارایه اسلوبی جدید در بهره گیری از مسایل نحوی برای بیان اعتقادات کلامی گردیده، همان شیوه خاصّ مرحوم طبرسی است که قرن ها بی نظیر و بدیل باقی مانده است. این پژوهش ضمن ارایه بخش اِعراب تفسیر مجمع البیان به توضیح چگونگی این ترکیب های جدید، یا بر گرفته از دانشمندان پیشین پرداخته. و می کوشد تا نظریّات مفسّر شهیر شیعه مرحوم طبرسی( درباره اِعراب آیات قرآن در کتاب مجمع البیان (در محدوده مذکور) را مطرح کرده، تا با مقایسه آن با اقوال سایر مفسّران و عالمان نحو، مجالی برای داوری در خصوص نو آوری، یا احتمالاً اقتباس وی از دانشمندان پیشین مهیّا سازد. گرچه بسیاری از مفسّران و دانشمندان رشته های مختلف، هر یک به گونه ای و برای اهدافی مختلف، در بخش های گوناگون و متعدِّد مجمع البیان و چه بسا بخش" اِعراب" آن کاوش، تحقیق و بررسی کرده و کارهای بسیاری از دانشمندان درباره این اثر بی نظیرشیعه تألیف شده، هنوز استنباط موضوعات مورد پژوهش حاضر، یعنی ترکیب های جدید و استنباط مباحث کلامی، فقهی و تفسیری و... غیره از این ترکیب ها و نیز تبیین و تشریح گریزگاه ها و چالش های کلامی فرقه های مختلف کلامی، موضوعی است که کمتر محقّقی به آن اندیشیده و درباره آن جست جو کرده است. بنابراین، به نظر می رسد هیچ پژوهشگری با این هدف ویژه و این سیر مطالعاتی مشخّص، چُنین موضوع را دنبال نکرده است. در این تحقیق، ابتدا بخش "اعراب" ترجمه شده و سپس نظریّات مرحوم طبرسی( در کنار سایر اقوال (خصوصاً عالمان معاصر یا متقّدم بر ایشان) به صورت تطبیقی و با اهدافی چون: 1 کشف منابع مورد استناد مرحوم طبرسی(؛ 2 شناسایی افرادی که مرحوم طبرسی( از آنان بهره برده است؛3 ارایه نحوه طرح مباحث از سوی مصنّف؛4 یافتن ابداع های احتمالی یا اَحیاناً اقتباس کامل وی از دیگران تبیین شده است. براین اساس، پایان نامه حاضر سه بخش را در بر می گیرد. بخش اوّل شامل کلّیات و در بردارنده تعریف موضوع، ضرورت وپیشینه تحقیق، تاریخچه وپیشینه اِعراب قرآن کریم، تعریف اِعراب، امتیاز و برتری علمی اِعراب، اهمّیت و ارزش معرفت اِعراب در علوم عربی، مخصوصا ًعلم تفسیر، تاریخچه لفظ و اِعراب گذاری قرآن کریم و همچنین زندگی نامه مرحوم طبرسی( شاملِ خاندان طبرسی، طبرسی و شعر، طبرسی و دیگر علوم ادبی، طبرسی و تفسیر، طبرسی و سایر علوم شرعی، مرحوم طبرسی و وحدت، استادان طبرسی، شاگردان طبرسی، تألیفات طبرسی، معرّفی مجمع البیان و مجمع البیان از نگاه دانشمندان شیعه و اهل سنّت... است. بخش دوم ذکر نکات اِعرابی آیات برگزیده ای از سوره مبارک بقره براساس مجمع البیان در ضمن بیست و هشت گفتار، و بخش سوم به جمع بندی و بر شمردن منابع مورد استفاده و نیز فهرست تفصیلی موضوعات اختصاص دارد.